با افزایش شدید رویداد‌های اقلیمی غیرعادی نظیر سیلاب‌های ناگهانی در نقاط مختلف جهان، توجه عمومی به فناوری «بارورسازی ابرها» (Cloud Seeding) به شکل چشم‌گیری افزایش یافته است. برخی از مردم، حتی در رسانه‌های اجتماعی و شبکه‌های خبری، این فناوری را مستقیماً با بروز سیلاب‌ها مرتبط دانسته‌اند. اما آیا واقعاً ارتباطی میان بارورسازی ابر‌ها و این سیلاب‌های عظیم وجود دارد؟

«آژانس محافظت از محیط زیست آمریکا» (American Environmental Protection Agency) اخیراً اسناد اطلاع‌رسانی جامعی درباره بارورسازی ابر‌ها منتشر کرده است. این برگه‌های اطلاعاتی به روشنی شرح می‌دهند که این فناوری چه کاری می‌تواند انجام دهد و چه محدودیت‌هایی دارد. نکته مهم این است که در این اسناد هیچ اشاره‌ای به ارتباط میان این فناوری و ایجاد سیلاب‌ها نشده است.

پروژه اسنویی؛ اثبات علمی بارورسازی ابر‌ها

به گزارش«ساینس دیلی» (Science Daily) در سال ۲۰۱۷، پروژه‌ای تحقیقاتی تحت عنوان «اسنویی» (SNOWIE) توسط بنیاد ملی علوم آمریکا، حمایت مالی شد. این برنامه اولین مطالعه‌ای بود که توانست اثرات بارورسازی ابر‌ها را به شکل کمی و قابل اندازه‌گیری نشان دهد. این تحقیق تأیید کرد که با وارد کردن ذرات خاص به داخل ابرها، می‌توان بارش برفی ایجاد کرد که احتمالاً در شرایط طبیعی رخ نمی‌داد.

«بیورن لَنگرود» (Bjorn  Langerud)، یکی از پژوهشگران اسنوپی پروژه در این‌باره می‌گوید: «این یک تأییدیه علمی بود که سال‌ها منتظرش بودیم. پژوهش‌های زیادی پیش از این، نتایجی مشابه را نشان داده بودند، اما هیچ‌یک نتوانسته بودند آن را با قطعیت علمی ثابت کنند.»

در حال حاضر نیز، دانشمندان در دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی در ایالت‌های «وایومینگ» (Wyoming)، «آیداهو» (Idaho) و «کلرادو» (Colorado) همچنان در حال بررسی این فناوری هستند، تا ببینند چگونه می‌توان از آن برای افزایش ذخایر برفی زمستانه استفاده کرد. این برف‌ها، نقش بسیار مهمی در تأمین منابع آبی ایفا می‌کنند، چراکه هنگام ذوب شدن در بهار، رودخانه‌ها، سد‌ها و منابع زیرزمینی را تغذیه می‌کنند.

بحران، ابهام و سوءتفاهم در شهر دبی

اما همه نگاه‌ها به بارورسازی ابر‌ها مثبت نیست. با توجه به یافته‌های دانشمندان در «دانشگاه ریدینگ» (University of Reading)، در سال ۲۰۲۴، وقوع سیلاب‌های گسترده در شهر «دبی» (Dubai) در امارات متحده عربی، موجی از نگرانی‌ها و تئوری‌های توطئه را برانگیخت. بسیاری از مردم، رسانه‌ها و حتی برخی مقامات این سیلاب‌ها را به عملیات بارورسازی ابر‌ها نسبت دادند. در واقع، چون امارات یکی از کشور‌های پیشرو در استفاده از این فناوری در خاورمیانه است، این فرضیه به سرعت رواج یافت.

اما بسیاری از دانشمندان و متخصصان اقلیم‌شناسی تأکید دارند که این جنجال‌ها عمدتاً ناشی از سوءبرداشت در مورد عملکرد ذراتی است که به درون ابر‌ها تزریق می‌شوند.

محدودیت‌های بارورسازی ابر‌ها

«جف فرنچ» (Jeff French)، استاد «مطالعات جوّی» (Atmospheric Studies) در دانشگاه «وایومینگ» (University of Wyoming)، توضیح می‌دهد: «هیچ‌گاه نمی‌توان انتظار داشت که فناوری بارورسازی ابر‌ها به تنهایی، مشکل آب در غرب ایالات متحده را حل کند. بله، این فناوری می‌تواند منابع آبی را اندکی افزایش دهد، اما تنها در حد کاهش جزئی اثرات خشکسالی. این باید به‌عنوان بخشی از یک راهبرد کلان در کنار روش‌هایی مثل صرفه‌جویی و اولویت‌بندی در مصرف آب، مورد استفاده قرار گیرد. این یک ابزار است، نه راه‌حل نهایی.»

در حقیقت، پیچیدگی‌های جوّی، ناهمگنی ابرها، و عوامل غیرقابل پیش‌بینی در رفتار ذرات معلق در جو، باعث می‌شود که بارورسازی ابر‌ها نتایجی صددرصدی نداشته باشد. حتی با وجود استفاده از مدل‌سازی پیشرفته و داده‌های ماهواره‌ای، تأثیر دقیق این عملیات‌ها در بسیاری از موارد، قابل پیش‌بینی نیست.

اهمیت پروژه‌های تحقیقاتی مثل اسنویی

به گفته فرنچ، یکی از جذاب‌ترین ابعاد پروژه‌هایی مانند «اسنویی»، فراهم کردن بستری برای درک بهتر از فرآیند‌های طبیعی موجود در جوّ است. وقتی ذرات خاصی به درون ابر‌ها وارد می‌شوند، چه اتفاقی می‌افتد؟ چگونه شکل‌گیری کریستال‌های یخ تسهیل می‌شود؟ آیا نوع ذره تأثیر مستقیمی بر نرخ بارش دارد؟ اینها پرسش‌هایی هستند که محققان هنوز پاسخ‌های کامل آنها را نمی‌دانند.

تأثیر ذرات انسانی بر اقلیم؛ فراتر از بارورسازی

اما آنچه که تأثیرات واقعی و قابل توجه بر اقلیم دارد، نه بارورسازی ابر‌ها بلکه «ذرات آلاینده ناشی از فعالیت‌های انسانی» (Manmade Pollutant Aerosols) است. به گفته بسیاری از اقلیم‌شناسان، گاز‌های گلخانه‌ای مانند «دی‌اکسید کربن» (CO₂) و «متان» (Methane) که از سوختن سوخت‌های فسیلی آزاد می‌شوند، باعث گرمایش زمین شده‌اند. این گرمایش، میزان بخار آب موجود در جو را افزایش می‌دهد و احتمال وقوع سیلاب‌های ناگهانی را بیشتر می‌کند.

علاوه بر این، ذرات آلاینده یا آیروسل‌ها (Aerosols) که از حمل‌ونقل هوایی و حمل‌ونقل دریایی منتشر می‌شوند نیز تأثیرات پیچیده و گاه ناشناخته‌ای بر رفتار اقلیمی دارند. برخی مطالعات علمی حتی پیشنهاد کرده‌اند که افزایش این ذرات ممکن است باعث کاهش فعالیت طوفان‌های گرمسیری در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ میلادی شده باشد.

تعامل ابر‌ها و آلاینده‌ها؛ کلید درک تغییر اقلیم

«سروش سورووشیان» (Soroosh Sorooshian)، یکی از اقلیم‌شناسان برجسته از «دانشگاه کالیفرنیا» (University of California)، تأکید دارد که تمرکز بیش از حد بر بارورسازی ابر‌ها باعث می‌شود پژوهش‌های مهم‌تری مانند تعامل میان ابر‌ها و «آلاینده‌های آیروسل» (Pollutant Aerosols) به حاشیه رانده شوند. این تعاملات برای درک بهتر تأثیر تغییر اقلیم بر سامانه‌های آب‌وهوایی بسیار حیاتی است.

فرنچ نیز می‌افزاید: «ما می‌دانیم که انسان‌ها نقش پررنگی در ورود ذرات به جو دارند. اگر به‌جای بی‌تفاوتی، این فرآیند‌ها را به‌طور علمی بررسی کنیم، در آینده موقعیت بهتری خواهیم داشت. تنها با مشاهده منفعلانه نمی‌توان انتظار بهبود اوضاع را داشت.»

بارورسازی ابر‌ها یک فناوری نوآورانه و رو به توسعه است که می‌تواند در شرایط خاص، به‌عنوان مکمل سیاست‌های مدیریت منابع آبی مورد استفاده قرار گیرد. اما در حال حاضر، هیچ مدرک علمی قابل قبولی وجود ندارد که این فناوری را عامل مستقیم بروز سیلاب‌ها بداند.

واقعیت این است که اثرات اقلیمی عمدتاً از طریق گاز‌های گلخانه‌ای و آلاینده‌هایی ایجاد می‌شوند که انسان‌ها به جو تزریق می‌کنند. آنچه واقعاً به مطالعات اقلیمی کمک می‌کند، شناخت کامل‌تری از تعامل میان ابرها، آیروسل‌ها و ذرات معلق ست، نه تمرکز بیش از حد بر یک فناوری خاص.

انتهای پیام/

اندوهی کهنه در دل قصیده‌ها؛ ناصرخسرو چگونه از شهادت سیدالشهدا (ع) گفت؟